Πορτογαλικό μοντέλο για την αύξηση του κατώτατου μισθού

η επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η καταπολέμηση της αδήλωτης και επισφαλούς εργασίας, περιλαμβάνονται στο νέο Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα 2019-2022 που συνοδεύει το πολυνομοσχέδιο με τα τελευταία προαπαιτούμενα για την «έξοδο» από τα Μνημόνια, τον Αύγουστο.

Συγκεκριμένα, αναφέρονται τα εξής:

1.1.1 Προσδιορισμός του κατώτατου μισθού

Το 2012 ο κατώτατος μισθός υπέστη μια σημαντική μείωση της τάξεως του 22%, η οποία στηρίχτηκε στη λογική της ενίσχυσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας. Εντούτοις, οι επιπτώσεις της μείωσης αυτής ήταν δραματικές στις εισοδηματικές κατανομές, καθώς αυξήθηκε το ποσοστό των χαμηλόμισθων και οδηγήθηκε σε έξαρση το φαινόμενο της εργασιακής φτώχειας.

Μετά από έξι χρόνια, ήρθε η στιγμή ο κατώτατος μισθός να επαναπροσδιοριστεί, ώστε να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη βελτίωση των μακροχρόνιων οικονομικών αποτελεσμάτων.

Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα γίνει σύμφωνα με το υπάρχον νομικό πλαίσιο και ακολουθώντας το μοντέλο της Πορτογαλίας, -τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουν γίνει τέσσερεις αυξήσεις του κατώτατου μισθού, η κάθε μία της τάξεως του 5%. Για να μπορέσει να προσδιοριστεί το ποσοστό αύξησης του κατώτατου μισθού, θα εκπονηθεί μία μελέτη όπου θα εξετάζονται οι επιπτώσεις της αύξησης αυτής στην παραγωγικότητα, την ανεργία, την ανταγωνιστικότητα και την εισοδηματική κατανομή. Η μελέτη θα είναι αντικείμενο διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, ενώ την τελική απόφαση θα λαμβάνει το κράτος.

1.1.2 Συλλογικές Διαπραγματεύσεις

Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο είναι άμεσα συνδεδεμένο με το θεσμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων, γεγονός που αποτυπώνεται και στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Πυλώνα. Καθοριστική πολιτική για το 2018 είναι η επαναφορά, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, δύο βασικών αρχών των συλλογικών διαπραγματεύσεων: της αρχής της επεκτασιμότητας και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης.

Η επαναφορά των δύο αυτών συμπληρωματικών αρχών θα βοηθήσει στην προώθηση του κοινωνικού διαλόγου, δίνοντας κίνητρα για συμμετοχή στις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εργαζόμενους και εργοδότες. Παράλληλα προωθείται ο υγιής ανταγωνισμός για το σύνολο της οικονομίας, συμβάλλοντας την ίδια στιγμή στη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων και στην επίτευξη μιας πιο δίκαιης εισοδηματικής κατανομής.

1.1.3 Καταπολέμηση της αδήλωτης και επισφαλούς εργασίας

Η αδήλωτη εργασία αποτελεί φαινόμενο που συνδέεται με χαμηλής ποιότητας θέσεις εργασίας και μέσο στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Παράλληλα, οι θέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από κακές εργασιακές συνθήκες, χαμηλά εισοδήματα, υψηλή επικινδυνότητα σε θέματα υγείας και ασφάλειας και απουσίας κοινωνικής ασφάλισης.

Η κυβέρνηση έχει θέσει στο επίκεντρο των πολιτικών της την καταπολέμηση του φαινομένου αυτού. Βασικό εργαλείο αποτελεί ο Οδικός Χάρτης για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. Ο Χάρτης αυτός επικυρώθηκε σε τριμερές επίπεδο και στη σύνταξη και εφαρμογή του έχει συμβάλει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ). Ο Χάρτης έχει αρχίσει να υλοποιείται από τον Ιανουάριο του 2017, ενώ η εφαρμογή του χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, Διαρθρωτικούς Πόρους και τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Στόχος του είναι η μετάβαση από τη χρήση μόνο τιμωρητικών πολιτικών, σε ένα νέο πλαίσιο το οποίο θα συνδυάζει μέτρα αναγκαστικής συμμόρφωσης με μέτρα οικειοθελούς συνεργασίας. Η αντιμετώπιση του φαινομένου της ψευδούς αυτοαπασχόλησης, η διεξαγωγή ελέγχων στον αγροτικό τομέα, καθώς και ο εκσυγχρονισμός του τρόπου που ελέγχεται η υποδηλωμένη εργασία είναι μερικές από τις κύριες δράσεις που περιλαμβάνονται στον Οδικό Χάρτη.

Στόχος των μεταρρυθμίσεων που συντελούνται δεν είναι μόνο η αντιμετώπιση της αδήλωτης, αλλά στο επίκεντρο βρίσκεται και η επισφαλής εργασία. Οι μόνιμες και ασφαλείς θέσεις εργασίας συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των εισοδηματικών ανισοτήτων, στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην κοινωνική προστασία. Οι απόψεις αυτές υποστηρίζονται και από τον ΟΟΣΑ, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επερχόμενη έκθεσή του για την απασχόληση, όπου αναφέρονται οι ποιοτικές θέσεις εργασίας ως βασικό κομμάτι των αυριανών πολιτικών, λαμβάνοντας υπόψη μισθολογικές και μη-μισθολογικές συνθήκες, καθώς και η δημιουργία μιας συμμετοχικής αγοράς εργασίας.

Ο ν.4488/2017 ήταν ένα πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση. Ο νόμος περιλαμβάνει διατάξεις που προστατεύουν τον εργαζόμενο από την αδήλωτη, υποδηλωμένη ή απλήρωτη εργασία και θέτει αυστηρούς κανόνες για τα ωράρια και την καταβολή μισθών. Συμπληρωματικό στον υπάρχοντα νόμο είναι το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΥΠΕΚΑΑ),το οποίο προσθέτει διατάξεις που λειτουργούν σαν δίχτυ προστασίας για τους εργαζόμενους. Επιπρόσθετα, μέσα στο 2018 θα εκπονηθεί ένα πρόγραμμα για την προστασία των εγκλωβισμένων εργαζομένων, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από το ΕΚΤ. Στόχος του προγράμματος θα είναι να βοηθήσει του εργαζόμενους σε φθίνοντες κλάδους να προσαρμοστούν στο νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας.

Ιδιαίτερη σημασία δίνεται επίσης στη διενέργεια τριμερών συμφιλιωτικών διαδικασιών. Οι διαδικασίες αυτές λειτουργούν ως βασικός μηχανισμός τόσο επίλυσης εργασιακών διενέξεων, όσο και διάγνωσης και έγκαιρης αντιμετώπισης των επιπτώσεων που έχει στους εργαζομένους η διαρθρωτική προσαρμογή της οικονομίας και των επιχειρήσεων.

Ενισχύθηκε παράλληλα η προστασία της παρένθετης μητρότητας και της υιοθεσίας, ενώ επεκτάθηκαν οι προστατευτικές ρυθμίσεις για τη χορήγηση ειδικής άδειας στους γονείς παιδιών με βαριά νοητική στέρηση, σύνδρομο Down και αυτισμό.

1.2 Μέτρα για την επιστροφή στην εργασία

Βασικές προτεραιότητες για το 2018 είναι η προστασία των ανέργων, καθώς και η επιστροφή τους σε ποιοτικές θέσεις εργασίας. Η ανεργία το Δεκέμβριο του 2017 έφτασε στο 20%, παρόλα αυτά η χώρα συνεχίζει να είναι αντιμέτωπη με πολύ υψηλά ποσοστά μακροχρόνια ανεργίας και ανεργίας των νέων.

Μία από τις πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις που αναμένεται να υλοποιηθούν στη διάρκεια του έτους αφορά στον τρόπο με τον οποίο εισάγονται στα προγράμματα οι άνεργοι. Από μία πολιτική κλειστών προσκλήσεων, η κυβέρνηση θα προχωρήσει στην εκπόνηση προγραμμάτων ανοιχτού τύπου. Αναλυτική περιγραφή του νέου τύπου προγραμμάτων γίνεται και στο «Στρατηγικό Πλαίσιο για τον Ανασχεδιασμό των Ενεργητικών Πολιτικών Απασχόλησης». Βασικό ρόλο σε αυτό το νέο τύπο προγραμμάτων έχει ο εργασιακός σύμβουλος του ΟΑΕΔ, αφού θα είναι υπεύθυνος για την καταγραφή των δεξιοτήτων του ανέργου, την υποστήριξή του, καθώς και για την κατεύθυνσή του προς μια πιο κατάλληλη για αυτόν εναλλακτική.

Ο ΟΑΕΔ τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε συνεχή αναβάθμιση μέσω του προγράμματος «Επαναπροσδιορισμός του Επιχειρησιακού Μοντέλου του ΟΑΕΔ». Ενδεικτικές ενέργειες του προγράμματος είναι η ενδυνάμωση των πληροφοριακών συστημάτων, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών και άρα την αμεσότερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των ανέργων. Συμπληρωματικά στα παραπάνω, δημιουργείται, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, πρωτόκολλο ποιότητας για τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης.

Παράλληλα, υλοποιούνται στοχευμένα προγράμματα  για ειδικές ομάδες πληθυσμού (πρώην φυλακισμένοι, πρόσφυγες, ΑμεΑ) σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με τη συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Δημόσιων Οργανισμών, Υπουργείων και των κοινωνικών εταίρων.

Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος για την Απασχόληση και την Κοινωνική Καινοτομία (EaSI), το 2017 υλοποιήθηκε το πρόγραμμα «Three steps to finding a job» με δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την Εγγύηση για τη Νεολαία, ενώ σε συνέργεια υλοποιείται το πρόγραμμα ‘NΕΕΤs on Board’ από την Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ ΥΠΕΚΑΑ-ΑπΚΟ. Επίσης, από την Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ ΥΠΕΚΑΑ-ΑπΚΟ υλοποιήθηκαν δράσεις επαγγελματικού προσανατολισμού, κατάρτισης, επιδότησης για σύσταση επιχείρησης και επιδότησης μετεγκατάστασης σε απολυμένα άτομα, καθώς και σε νέους εκτός εκπαίδευσης, απασχόλησης ή κατάρτισης στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση.

Στο σχεδιασμό των δράσεων συμβάλλει καθοριστικά ο Μηχανισμός Διάγνωσης των Αναγκών της Αγοράς Εργασίας, με την παροχή της απαιτούμενης πληροφόρησης για τους δυναμικούς κλάδους και επαγγέλματα.

Τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μια σειρά από δράσεις που αφορούν στην ενίσχυση της σύνδεσης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ) με την αγορά εργασίας και την οικονομία, στην ενημέρωση των νέων για την επαγγελματική κατάρτιση, στη βελτίωση της ποιότητας, καθώς και στη στενότερη διασύνδεση της αρχικής με τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση. Ειδικότερα ο ΟΑΕΔ, στον τομέα της Αρχικής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης λειτουργεί Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑ.Σ) Μαθητείας διετούς φοίτησης και Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ), είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για τη Μαθητεία και συμμετέχει μαζί με το ΥΠΠΕΘ στην υλοποίηση συμπράξεων με την Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων (ΚΕΕ) στην προσέλκυση επιχειρήσεων με στόχο τη διάθεση περισσότερων θέσεων Μαθητείας στο πλαίσιο της δράσης της Επιτελικής Δομής ΑπΚO «Αναβάθμιση και Διεύρυνση του θεσμού της Μαθητείας-Συμπράξεις Μαθητείας». Στο μελλοντικό σχεδιασμό του, o ΟΑΕΔ περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη λειτουργία εργαστηρίου επαγγελματικής κατάρτισης στα καταστήματα κράτησης που λειτουργούν στην Επικράτεια, καθώς και τη δημιουργία προγραμμάτων εξειδίκευσης συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης σε ειδικότητες αιχμής για τους αποφοίτους των ΕΠΑ.Σ Μαθητείας.

Από το 2017 έχει τεθεί σε λειτουργία η online εφαρμογή στο portal του ΟΑΕΔ, μέσω του οποίου παρέχεται η δυνατότητα σε πιστοποιημένους εργοδότες να υποβάλουν προσφερόμενες θέσεις Μαθητείας/Πρακτικής Άσκησης για όλες τις δομές Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με στόχο ένας αριθμός θέσεων Μαθητείας να μετατραπεί στο μέλλον σε θέσεις εργασίας.

1.3 Προώθηση της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας

Για την προώθηση και στήριξη της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑΛΟ) έχει εκπονηθεί από την Ειδική Γραμματεία ΚΑΛΟ το «Σχέδιο Δράσης για την Ανάπτυξη του Οικοσυστήματος της ΚΑΛΟ 2017-2023» με προτάσεις αξιοποίησης διαθέσιμων εθνικών και ευρωπαϊκών πόρων σε συνέργεια με τις δράσεις του «Σχεδίου Δράσης Συστημικής Παρέμβασης για την ανάπτυξη της ΚΑΛΟ» της Επιτελικής Δομής ΑπΚΟ. Στο ανωτέρω πλαίσιο και με βάση την εξειδίκευση των δράσεων από την Επιτελική Δομή ΑπΚΟ, πρόκειται να υλοποιηθούν, μεταξύ άλλων, δράσεις στήριξης και προώθησης της ΚΑΛΟ που αφορούν στη σύσταση 140 Κέντρων Στήριξης ΚΑΛΟ από φορείς ΚΑΛΟ ως δομές ενημέρωσης και συμβουλευτικής υποστήριξης κοινωνικών επιχειρηματιών /υποψηφίων κοινωνικών επιχειρηματιών, στην επιχορήγηση φορέων ΚΑΛΟ για την ανάπτυξη της δραστηριότητάς τους, στη σύσταση του Ταμείου ΚΑΛΟ (ΝΠΙΔ) και στην προώθηση της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας στην τυπική, μη τυπική εκπαίδευση και στην επαγγελματική κατάρτιση. Το 2017 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Εθνική Έκθεση Φορέων ΚΑΛΟ και προγραμματίζονται εκθέσεις σε όλες τις Περιφέρειες, ενώ δημιουργήθηκε και λειτουργεί Πλατφόρμα Δικτύωσης φορέων ΚΑΛΟ.